Onderwijs geen voertuig van liberale mensvisie
Wim Kuiper, Guido de Bruin (Verus (voorheen: Besturenraad, besturenorganisatie voor Protestant-Christelijk onderwijs)) - afkomstig uit: Reformatorisch Dagblad (2009-06-13)
Rob Jetten en Thijs Kleinpaste willen het onderwijs baseren op hun liberale mensbeeld, maar sluiten daarmee andere mensvisies uit, schrijven Wim Kuiper en Guido de Bruin in een reactie.
Het in onze samenleving dominante liberale vrijheidsbegrip heeft iets heel normerends: het schrijft een bepaalde opvatting voor van, bijvoorbeeld, de gelijkheid van de seksen of de menselijke autonomie. Voor overtuigingen die daarvan afwijken heeft het intussen weinig begrip, zoals blijkt uit diverse reacties op het recente advies van de Raad van State. Dat onbegrip tekent ook het betoog van Rob Jetten en Thijs Kleinpaste.
Vrijheid is een begrip dat ook in de christelijke traditie een grote rol speelt. Het (christelijke) besef dat die vrijheid juist gelegen kan zijn in het vrijwillig en uit overtuiging naleven van bepaalde uitgangspunten en leefregels, lijkt in deze tijd een steen des aanstoots geworden. Een bepaalde visie op de mens en de daaruit voortvloeiende waarden en normen beperken de menselijke vrijheid niet, maar maken die juist mogelijk, zo luidt een prominente denkrichting in de christelijke traditie.
Christelijke scholen putten op heel verschillende wijzen uit die christelijke traditie. Wat ze in ieder geval gemeen hebben, is dat ze hun leerlingen willen vormen vanuit een bepaalde visie op mens en leven. Op de meeste christelijke scholen uit die visie zich niet in het overdragen van leerstellingen, maar in het begeleiden van leerlingen op hun ontdekkingsreis door het leven – vanuit noties als ”ieder kind is uniek”, ”het leven is een geschenk”, ”de mens is een schepsel van God” of andere aan de christelijke traditie ontleende formuleringen.
Tegelijkertijd laten ze hen kennismaken met andere mens- en levensvisies. Er is geen christelijke school die dat niet doet. Er is ook geen christelijke school die leert dat sommige mensen als tweederangsburger behandeld mogen worden, zoals Jetten en Kleinpaste beweren.
De vrijheid om onderwijs te verzorgen vanuit de eigen levensbeschouwing is een groot goed. In sommige liberale aanvallen op die vrijheid, zoals ook die van Jetten en Kleinpaste, schemert het ideaal door dat het onderwijs eigenlijk het voertuig van de liberale mensvisie zou moeten zijn – de visie die zegt dat de mens autonoom en onafhankelijk van wie of wat dan ook tot zijn eigen inzichten komt.
De interne tegenspraak in die visie is natuurlijk dat de verkondigers ervan liever niet hebben dat de zich autonoom ontwikkelende mens tot andere inzichten komt dan het liberale mensbeeld. Ook de liberale vrijheid heeft dus haar grenzen.
Tolerantie
Afgezien daarvan klopt het natuurlijk niet dat mensen volledig autonoom tot hun visies en opvattingen komen. Die zijn gevormd door opvoeding, onderwijs en invloeden uit de omgeving. Het is goed om te lezen dat Jetten en Kleinpaste de vrijheid van ouders om hun kinderen vanuit hun eigen overtuiging op te voeden, niet in een liberaal keurslijf willen stoppen. Vervolgens stellen ze echter dat het onderwijs als een soort tegenwicht de liberale mensvisie moet overdragen. Met andere woorden: het onderwijs zou de opvoeding moeten corrigeren.
Zo werkt het natuurlijk niet. Niet alleen de opvoeding, maar ook het onderwijs vormt jonge mensen op hun weg naar volwassenheid. Het christelijk onderwijs doet dat ook, in diverse verschijningsvormen en vanuit een eigen visie op mens en leven. Het wordt hoog tijd dat het dominante liberale denken die diversiteit van vormingsconcepten en achterliggende mensvisies op grond van zijn veelgeroemde tolerantie leert aanvaarden, ook al strookt die niet altijd met de eigen ideologische uitgangspunten.
Wim Kuiper en Guido de Bruin zijn respectievelijk directeur en adviseur bij de Besturenraad, besturenorganisatie voor Protestant-Christelijk onderwijs